Tesir etki. Tesir qilmaq – Tesir etmek. U yaman tesir qildi – O kötü tesir etti. Qolungdin kelse, uninggha tesir qil – Elinden gelse onu etkile. Qarshi tesir – Karşı tesir. Bu ish yaman tesir qaldurdi – Bu iş kötü tesir bıraktı. tesirat: a. 1. Tesir, etki 2. İntiba, izlenim 3. BobinNe İşe Yarar, İzole edilmiş bakır tellerin genellikle silindir biçiminde yalıtkan bir makaraya sarılmasıyla oluşan, içerisinden elektrik akımı geçirilen birimi H , simgesi L olan bir aygıttır.Bir elektromanyetik bobin bir endüktans yada elektro mıknatıs oluşacak biçimde genelde nüve ad verilen dayanıklı yalıtkan üstüne izole edilmiş bakır tellerin yan yana Ayrıcaaçtırma bobini, düşük gerilim bobini gibi yardımcı donanımlarda kullanılabilir. Konu Sah sac576 Üye Katılım 19 Ara 2009 Mesajlar 13 Puanları 1 Yaş 52 1 Eki 2011 #3 İlgine teşekkürler.Yani anladığım şu; 3 faz geliyor burdan ilgili motorun kontaktörüne gidiyor. BOBİN(Coil) Çeşitli Bobin Resimleri SMD Bobin Resimleri Değişik Markaların Açık Şemalarında Bobinlerin Gösterimi Değişik Markaların Menü . Ana sayfa Bobin Nedir ? Ne İşe Yarar ? Konbuyu başlatan AliOzdemir; Başlangıç tarihi 25 Nis 2013; AliOzdemir Vay Tiền Online Chuyển Khoản Ngay. 1 arkadaşlar meraba, açtırma bobini ile düşük gerilim bobini ne işe yarar? teknik şemalarını ve ya çalışma prensiplerini gönderir misiniz? arasındaki fark nedir? şimdiden teşekkürler.. Zaman rölesi bir diğer ifade ile zaman saati adı verilen sistem süresi belli olan bir aralıkta araya girmesi veya çıkması amaçlanan elektrik sisteminin kontrol edilmesinde kullanılmak için tasarlanmıştır. Topraklama ölçümü ister endüstriyel bir tesis ister bir ofis binası olsun her işletme için kritik bir öneme sahiptir. 2 merhaba. açtırma bobini şalterin gövdesindeki özel bölüme monte şalterin bir parçasıdır. çeşitli voltajlarda arzunuza herhangibir koruma cihazınden gelen sinyali gerilim bobini hiç duymadım. fakat düşük gerilim rölesi var. piyasada çeşitli sınır aralığında düştüğünde şalteri açtırır. kolay gelsin. 3 bobini ve düşük gerilim bobinleri adı üstünde çeşitli durumlarda şalteri triplemeye gerilim bobini ,devre gerilimi belirli bir oranın altına düşerse şalteri trip bobini değişik amaçlarla açtırma yapmak için acil stop,kaçak akım,yangın alarmı 4 cevaplarınız için teşekkürler arkadaşlar, o zaman asıl soruna geleyim, 400 A lik 2 tane kesicim var ve bu kesiciler yangın sistemine baglı, yangın cıktıgı zaman enerjiyi kesmeleri gerekiyor. şalterlerde düşük gerilim bobini var, kontrol ettim ve normal calışıyor 2 kablosu var herhangi birine enerji verdiğimde boşta olan 2. uçtan enerjiyi görebiliyorum. yangın sisteminden kontak veriyorum, kesiyorum hiçbişey degişmiyor. ayrıca ne zaman tirbe geçse bobini devre dışı bırakmadan kuramıyorum. sizce sebebi ne olabilir? 5 açtırma bobini devamlı enerjili kalırsa şalteri kuramazsın sadece ihtiyaç halinde enerjilenerek nüve hareket ettirilir .nüve trip mekanizmasını iterek şalteri açtırır . enerjili kalırsa şalterin tekrar kurulmasını engeller düşük gerilim bobini ise devamlı enerjili kalmak durumundadır ki enerji kesildiğinde ya da herhangibir kesintide nüveyi serbest bırakıp şalterin trip mekanizmasını itip şalteri açtırsın ... 6 tesekkürler.. o zaman şunu diyebilir miyiz, açtırma bobini enerji altında kalırsa, düşük gerilim bobini de enerjisiz kalırsa şalter kurulamaz. dogru mu? 7 kısaca evet. birde kapama bobini var ki eğer ihtiyacın olursa detayları görüşürüz 8 arkadaş kapama bobinide anlatırmısın 9 açma bobini şalterin bir parçası değildir şalter üzerindeki herhangi bir bobin müşteri ihtiyaç olarak belirtmedikten sonra şalterin üzerinde alınamaz buna açma , kapama , düşük gerilim , termik trip bobinler ve kitleme bobinleri dahildir 1 AÇMA BOBİNİ şalterin mekanizmasına direk bağlantılı biçimde bulunur uzaktan veya yakından kumanda ile şalter devrede iken enerjiyi kesmek amaçlı kullanılır. bu bobin üzerine enerji geldiği anda nüvelerin birbirine teması ile çalışırak mekanizmayı harekete geçirerek şalterin kitleme tırnağı olarak adlandırdığımız tırnağın kurtulmasını ve şalterin açmasını sağlar 2 KAPAMA BOBİNİ şalterin mekanizmasına direk bağlantılı biçimde bulunur uzaktan veya yakından kumanda ile çalışır motorun veya manuel olarak kuran bir şalterin devreye alınmasında yardımcı rolü üstlenir yine açma bobini gibi üzerine enerji geldiği anda nüvelerin birbirine teması ile çalışarak mekanizmayı harekete geçirerek şalterin kurulu olan yayını tırnağın açmasıyla beraber serbest bırakarak şalterin kapamasını sağlar 3 DÜŞÜK GERİLİM BOBİNİ bu bobin diğerlerine göre ters mantıkla çalışarak üzerinde sürekli enerji olarak çalışır şalterden tamamen bağımsız olarak şebekeden alınan enerji ile çalışır durum ve isteğe görede değişir şalterin yük altında iken herhangi bir dalgalanma veya enerji kesilmesi gibi durumlarda şalerin beslemiş olduğu makina ve benzeri şeylere zarar vermemesi amaç edilerek konulan koruma amaçlı bir bobindir 10 herkeze iyi çalışmalar. benim yeni tayin olduğum aydın devlet hastanesinde yaşanan bir sıkıntı konusunda bilgiye ihtiyacım var. 6-7 ay önce alınan 1000 kva indeks marka bir jeneratörün Şebeke-jeneratör otomasyonu 2 adet Abb marka sace x1 model 1600A motorlu şalterle sağlanıyor. şebeke geriliminin düşmesinde veya kesilmesinde jenetatör otomatik devreye giriyor. Aynı şekilde şebekenin geldiğinide algılıyor ve kendini duruduruyor ancak şebeke şalteri kendini kurmuyor. bu sebeple hastaneye şebekeden enerji gelmiyor ve yedekte bekleyen 500 kva lık 2. jeneratör devreye giriyor. hastanenin elektrik teknisyeni geceli gündüzlü gelerek şebeke şalterini kurma kolu ile kurmak durumunda kalıyor. firma ile yapılan görüşmelerde bu durumun yaşanabilecek normal bir sıkıntı olduğu söylenilmiş ve hala daha bu sıkıntıyı çözememişler. bana çok mantıksız gelen bu durumun sebebi şalter üzerinde eksik olarak takılan bir bobin yada yanlış bir kumanda bağlantısı olabilirmi. takılacak olan ufak bir ekipmanla bu sıkıntı giderilebilirmi. bu konuda fikir verebilirseniz sevinirim Bıçaklı NH Sigortalar Çalışma Prensibi NH sigortalar Eriyen telli sigortalar grubundandır. Aşırı akımlara aşırı yük akımlarına ve kısa devre akımlarına karşı içindeki telin ısı etkisi ile erimesiyle devreyi keserek koruma sağlar. Akım, bıçaklı sigortanın üzerinden geçer. Bıçaklı sigortalar porselenden yapılmıştır. Porselenin iki ucuna bıçaklar bağlanmıştır. Gövde içinde kuvars, kum olup ergiyen bir tel ile birbirine bağlanmıştır. Kum, ısı yayılmasını ve ark oluşmasını önleyerek kendi içerisinde söndürür. 120 KA’ kadar kısa devre akımını keser. 500 V anma gerilimi, 630 A anma akımları olup pano, şalter, kablo, trafo gibi cihaz ve tesisi aşırı yükleme ve kısa devreye karşı korurlar. Bıçaklı sigorta akım değeri yüksek ve daha fazla güç isteyerek çalışan devrelerde kullanılır. Bunlar NH tipi olup, yeniden sarılmaz, yenisi ile değiştirilir. Vidalı sigortalarda 100 Amperden büyük değerli buşonlar, kullanma zorluğu nedeni ile ve teknik bakımdan kullanılmamaktadır. Bunun yerine, büyük değerdeki akımları kesmek için bıçaklı sigorta veya NH sigorta denilen buşon kontakları, bıçak şeklinde yapılmış sigortalar kullanılır. Bıçaklı sigortalar üç kısımdan meydana gelir. NH Sigortanın Çalışma Prensibi NH sigortaların üzerinden akım geçince içerisindeki tel ısınır. Akım belli seviyenin üzerine çıkınca içerisindeki iletken kopar ve açık devre oluşur. Böylelikle enerji kesilmiş olur. İletkenin atıp atmadığını dışarıdan anlayabilmemiz için üzerinde durum göstergeleri olur. NH sigortalar, her bir uçta metal kanatlı terminal bulunan bir kapak plakası ile çevrelenen dikdörtgen bir seramik mahfazadan yapılır. Kasanın içindeki sigorta elemanı, kapak plakası / bıçak terminallerine bağlanır. NH sigortalarının çoğunda, sigorta elemanının atıp atmadığını göstermek için bir açma göstergesi bulunur. Her bir kapak plakası, önerilen NH sigorta çektirme aletini kullanırken sigortanın bir tutucudan hızlı bir şekilde çıkarılmasını sağlayan bir metal çekme pabucu içerir. Sigorta Altlığı Sigortanın konulacağı yere montajını sağlayan izole kısım porselenden, bıçakları ise sert elektrolitik bakırdan yapılmış olup gümüşle kaplıdır. Sigorta firmaları, sigorta altlık imalatı beş değişik ölçüde, 160 amperden 630 ampere kadar imal etmektedir. Tek kutuplu yapıldıkları gibi yan yana üç kutuplu da imal edilir. Üç kutupluların aralarına yalıtkan separatör takılır. Sigorta Buşonu Buşon porselen bir gövde ve gövdenin iki ucuna montajı yapılmış bıçaklardan meydana gelir. Bıçaklar arasına eriyen tel ve telin ucuna sinyal pulu yerleştirilir. Buşon altlığa takılırken yaylı kontakların en alt noktasına kadar oturtulmalıdır. Aksi taktirde kontak direncinin artmasına, kontakların ısınmasına, güç kaybına ve arızalara sebep olur. Sigorta firmaları tarafından bıçaklı NH sigorta buşon imalatı beş değişik ölçüde, 160 Amperden 630 Ampere kadar üretilir. Standart buşon akım değerleri şunlardır; 6-10-16-20-25-32-35-40-50-63-80-100-125-160-200-250-315-400-500-630 Amper. Sigorta Pensi Bıçaklı NH sigortalarda buşonun yuvasına takılıp çıkartılırken sigorta pensi kullanılır. Sigorta pensi el ile tutulan yalıtkan kısmı bakalitten, metal kısmı nikel kaplı üretilir. Ayrıca el ile tutulan yerinin eldivenli olanları da mevcuttur. Her boydaki buşonlar, altlıklara sigorta pensleri ile kolay bir şekilde takılıp çıkartılır. NH Sigorta Kullanım Alanları NH sigortalar alçak gerilim dağıtım şebekelerinde, endüstride, iş yerlerinde ve toplu konutlardaki elektrik dağıtım panoları, kompanzasyon panoları ve bina kofre girişlerinde ayrıca sokak aydınlatma panolarında oldukça yaygın olarak kullanılmaktadır. Otomatik Sigorta Nedir? Ne İşe Yarar? Otomatik sigorta Genellikle hassas ve çok hassas devrelerde kullanılır. Elektrik tesisatının bulunduğu her yerde kullanılır. Hassas oldukları için ölçüm ve araştırma laboratuvarlarında, kumanda panolarında kullanılır. Bu sigortalar minyatür devre kesicileri tesisata bağlı elektrik cihazlarını aşırı akımlara ve kısa devrelere karşı korur. Otomatik sigortalar Otomatik sigortalar, bağlı bulunduğu elektrik devresini aşırı akım ve kısa devrelere karşı korur. Elektrik tesisatında aşırı akım veya kısa devre oluşması durumunda devreden çıkarak elektrik akımını keser. Otomatik sigortanın tekrar devreye alınması işlemi manuel olarak ta sağlanabilir. Akım değeri düşük olan bu sigortalar attıklarında şalter iner. Şalter kaldırılınca devreden tekrar akım geçer. Devre kolay şekilde açılır ve kapanır. Koldan bağımsız açtırma düzeni, arıza devam ettiği sürece devreyi yeniden açacaktır. Otomatik sigorta Otomatik sigortalarına koruma anahtarı da denir. Tablo ve duvar tipi sigorta gövdelerine takılabilir. Termik ve magnetik bir düzenekle fazla akımlarda devreyi açarlar. Devreyi açan sigortanın, sigorta ortasındaki çalıştırma düğmesi dışarıya çıkar. Sigortayı tekrar devreye sokmak için çalıştırma düğmesine basmak yeterlidir. Günümüzde iş yerleri ve evlerde pratik olması nedeniyle yaygın olarak kullanılmaktadır. Otomatik sigortalarda, devre iki şekilde kesilir. 1- Magnetik mekanizmaya sahip otomatik sigortalarda ani yüksek akım geçebilir. Sigorta üstünde yazılı olan akımdan fazla akım geçtiğinde mıknatıslık etkisi artar. Elektromıknatıs yardımıyla devreyi kapayan iki ucu açar ve devreyi keser. 2- Otomatik sigortada termik açıcı bir mekanizma varsa sigortada yazılı akımdan fazla akım geçince ısınma artar. Madensel bi-metal uçları devreyi keser. Termik açıcı mekanizmadaki otomatik sigortanın bi-metal uçlarının soğuması beklenir. Yoksa sigortanın kontakları birbirini tutamaz. Otomatik Sigorta Seçimi Bu sigortalar; kutup sayıları, anma akımları, kısa devre kesme kapasiteleri ve açma karakteristiklerine göre seçilir. Otomatik sigortaların anma akımı, sigortanın bağlı bulunduğu devreden geçen akıma eşit veya büyük olmalıdır. Kısa devre kesme kapasiteleri, otomatik sigortanın bağlı bulunduğu noktadaki beklenen kısa devre akımından büyük olmalıdır. Anahtarlı Otomatik Sigortalar W Otomatlar Anahtarlı otomatik sigortalar dar yapılı olduklarından az yer kaplarlar. Bu yüzden en çok kullanılan otomatik sigorta türü olmuştur. W otomatlar için sayfamızı ziyaret edebilirsiniz. Otomatik Sigorta Çeşitleri Uygulamada kullanılan otomatik sigortalar B L ve C G tipi olmak üzere iki tipte imal edilir. Bu otomatik sigortalar 6, 10, 16, 20, 25, 35, 40, 45, 50 amperlik değerlerde üretilmektedir. Üç fazlı motorların korunmasında kullanılan otomatik sigorta mandalları birbirine akuple edilir. Bu sayede fazın birisinin bağlı olduğu sigorta attığında üç fazın akımı da kesilir. B L Tipi Otomatik Sigorta Otomatik sigorta açma karakteristiklerine göre kısa devre oluşması durumunda B tipi sigortalar kullanılır. Bunlar nominal akımın 3 ila 5 katı arasında devreyi açar. Hat koruma özellikleri vardır ve ani olarak devreyi açar. B tipi sigortalar, rezistif yüklerin ağırlıklı bulunduğu ev ve işyerlerinde, aydınlatma, priz, kumanda devreleri, ısıtıcılar, PLC devrelerinde kullanılır. B tipi sigortalar aşırı akım durumunda hemen atar. 6-10-16-20-25-32-40 Amper değerlerinde üretilmektedir. Elektrik sigorta fiyatları tipine göre değişir. G C Tipi Otomatik Sigorta Otomatik sigorta açma kısa devre oluşması durumunda C tipi sigortalar kullanılır. Bu sigortalar, nominal akımın 5 ila 10 katı arasında devreyi açar. C G tipi sigortalar motor koruma devrelerinde kullanılır. Cihaz koruma özellikleri vardır ve gecikmeli olarak devreyi açar. Elektrik motorları gibi ilk yol alma sırasında anma akımının üzerinde akım çeken cihazların korunmasında kullanılır. C tipi sigortalar endüktif yük bulunan işletmelerde, trafo, flouresan lamba, klima, buzdolabı, XRAY cihazları, UPS gibi cihazların korunması için kullanılır. G tipi sigortalar; 0,5-1-1,6-2,4-6-10-16-20-25-32-40-45-50 Amper değerlerinde üretilmektedir. D Tipi Otomatik Sigorta Otomatik sigorta açma kısa devre oluşması durumunda B eğrisi B tipi sigortalar kullanılır. D eğrisi D tipi sigortalar nominal akımın 10 ila 20 katı arasında devreyi açar. Ayrıca motorlar, punto makinaları, kaynak makinaları, sodyum buharlı lambalarda da kullanılır. Otomatik Sigorta Değişimi Ev sigortaları ortalama 50 Amper civarındadır. Ana sigorta apartman girişi veya alt katta bulunan elektrik sayaç panosu içinde bağlıdır. Sigortanın bulunduğu daireye gidilerek sigorta panosu kapağı sökülür, bağlantı durumuna bakılır. Atan sigorta kapalıdır. Bu durumda hangi sigorta değiştirilecekse belli olur. Sigorta değiştirilirken kontrol kalemi ile akım olup olmadığı kontrol edilir. Sökülmesi gereken sigortanın alt ve üst girişleri tornavida ile sökülüp kablo girişleri çıkarılır. Otomatik sigortanın alt tarafında küçük bir çeltik vardır. Düz uçlu bir tornavida ile onu aşağıya ve öne doğru çekiştirerek yerinden kurtulması sağlanır. Çıkarılan sigorta yerine takılacak sigorta tesisatın ihtiyacına göre takılır. Pens ampermetre vasıtasıyla çözülür. Atan sigortanın bağlanacağı hattın uçları şöntlenir yani doğrudan bağlanır. Böylece akımın direk geçişine izin verilir. Sonra ana sigorta elektrik sayacının yanında olan açılır. Akımın geçmesi ile ev aletlerinin devamlı çalışan aletlerin açık olması şartıyla pens ampermetre ile kablodan geçen akım okunur. Pens ampermetrenin ayar düğmesi A~ işaretinin üzerine getirilip akım değeri okunur. Dijital ekranda görünen rakamsal değer, hattın o andaki çektiği akımın değeridir. Bu değer kullanılan alet sayısına göre artış gösterir. Ölçülen hattın yerine takılacak sigorta değeri belirlenir. Sonra yeni sigorta amperine uygun olarak sökülür. Yeniden iki uç giriş çıkış sigorta ayaklarına bağlanır ve sigortaya bastırılarak iyice yerine oturtulması sağlanır. Elektrik sigortaları sigorta kutusu içinde muhafaza edilir. Buşonlu Sigortalar Buşonlu sigortalar Bu sigortalara vidalı sigortalar yada eriyen telli sigortalar adı verilir. Aşırı akım ve kısa devrelere karşı çok hızlı bir şekilde korumada kullanılır. Örneğin yarı iletkenli güç elektroniği devrelerinde tercih edilirler. Buşonlu sigortalar üç bölümden oluşur. Sigorta buşonu Gövde Buşonlu sigortayı muhafaza eder. Telin erimesi sırasında oluşan ısıya dayanacak şekilde porselenden yapılmıştır. Gövde 25–63–100–200 amperlik değerlerde üretilmektedir. Gövde sigortayı oluşturan parçaların birleşiminden oluşur. İletken bağlantılarının olduğu kısımdır. Diğer parçalar gövde üzerinde bulundurmaya yarar ve yalıtmayı sağlar. Üzerinde dip kontak, üst kontak ve viskontak vardır. Dip kontak Gövdenin alt kısmında bulunur. Bakır ve pirinçten yapılır. Üzerinde bulunan vidaya şebekeden gelen faz ucu bağlanır. Üst kontak Buşon kapağı ile teması sağlamak için diş açılmıştır. Dip kontağın yapıldığı metalden yapılır. Üzerindeki vidaya tesisatta giden faz ucu bağlanır. Vis kontak Dip kontak üzerine takılan içerisine normal değerinde buşonun uç kısmı girecek kadar büyüklüktedir. Devreye daha büyük değerli buşonun konulmasını önler, ortası bakır ve pirinçten, kenarları porselenden yapılır. Buşon Buşonlu sigortalarda akımı kesme düzeneğinin bulunduğu kısma buşon denir. Sigortanın eriyen tellerini taşıyan ve sigortanın bağlı olduğu, devrenin enerjisini keserek tekrar devreye girmesi için için yenisi ile değiştirilmesi gereken kısımdır. Buşonlar belirli akım değerleri için yapılırlar ve Bu değerler üzerinde yazılıdır. Devreden ve dolayısıyla buşon üzerinden yazılı değerlerin üzerinde akım geçtiğinde eriyerek devreyi açar. Buşonlar, 6, 10, 16, 20, 25, 35, 50, 63, 80, 100 amper değerlerinde üretilir. Elektrik iç tesisat yönetmeliğine göre buşona tel sararak kullanılması yasaktır. Sigorta buşonu porselenden olup silindir biçimindedir. İçi boştur, boşluk kısmı kum ile doldurulmuştur. Silindirik kısmın alt ve üstü pirinç başlıklarla kaplı olan bir elemandır. Eriyen tel koparsa gözetleme puluna bağlı yay boşalır, pul düşer, devre açılır akım geçmez. Gözetleme pulunun düşme işlemine “sigorta attı” da denilir. Sigorta buşonunun kaç amper olduğu, buşon gövdesinde yazmaktadır. Buşonların devreyi gecikmesiz açan, gecikmeli açan ve çok hızlı açan olmak üzere üç çeşidi vardır. Buşonlu sigortalar şu bölümlerden meydana gelir; Buşon gövdesi Buşon iletkeni Kuvars kumu Alt ve üst kapaklar Sinyal pulu Buşon gövdesi Telin erimesi sırasında oluşan ısıya dayanacak şekilde porselenden yapılmıştır. Sigorta teli Değişik akım değerlerinde üretilmiş teldir. Kuvars kumu Eriyen telin oluşturduğu sıcaklığın olumsuz etkisini azaltmak için kullanılan maddedir. Buşonun Alt ve üst kapakları Buşonun iki ucunda bulunur. Dip kontak ile üst kontak arasında iletimi sağlamaya yarar. Sinyal pulu Buşon içindeki ince telin uç kısmına takılır. Telin kopmasıyla yaylı fırlatma düzeneği sayesinde pul yerinden fırlar. Sinyal pulcuğu, her akım değeri için ayrı bir renkte boyanmıştır. Buşonun kaç amperlik olduğu sinyal pulcuğuna bakılarak anlaşılır. Pul renklerinin akım karşılıkları şöyledir yeşil 6A; kırmızı 10A; gri 16 A; mavi 20 A; sarı 25 A; siyah 35 A; beyaz 50 A; bakır rengi 63 A Buşon Kapağı Buşon kapağının dışa bakan yüzeyine cam konulmuştur. Dış kısmı porselenden iç kısmı pirinçten yapılır. Buşon kapağının iç kısmında bulunan boşluğa buşon konulur. Gövdeye vidalanarak tutturulur. Buşonlu Sigortaların kullanma Yerleri Duvar tipi Tablo tipi Kofre tipi Şapkalı hava hattı Kolon sigortalar Duruk Şalter Nedir? Ne İşe Yarar? Duruk şalter Elektrik şalteri çeşidi olan, kompresör basınç ayarı ve hidrofor basınç ayarı yapan parçasına duruk şalter denir. İçerisindeki yaylı düzeneğin üzerinde bulunan civata ile basınç ayarı yapılır. Emniyet ventiline benzer bir prensip ile çalışır. Duruk şalter, imalatı yapan firma ve modele göre farklılık göstermektedir. Farklılıklar arasında; Başlatma ve stop düğmesi olması, monofaze veya trifaze olması, bağlantı yerlerindeki değişikliklerdir. Duruk Şalter Çalışma Prensibi Çalışması içlerindeki yayın gerginliğine bağlıdır. Bu yayın gerginliği tepe civatası ile ayarlanır. Yani üst basınç ayarı yapılır. Ara basınç ΔP ise duruk şalter presostat üzerindeki diğer cıvatayla ayarlanır. Tepedeki ana cıvata sıkılarak basınç seviyesi yükseltilir. Ara basınçta aynı biçimde sıkılarak yükseltilebilir. Duruk Şalter Nasıl Ayarlanır? İlk önce cıvata mümkün olduğu kadar sıkılır. Kompresör çalışırken istenilen basınca geldiği zaman mesela 6 bar tepe cıvatasını hızla gevşetilir. Gevşetme işlemini kompresör durana kadar devam eder. Kompresör 6 barda durdurulur. Böylece kompresörün üst basıncı 6 bar’ a ayarlanmıştır. Fakat alt basınç ayarı kaç barda olduğu bilinmiyor. Kompresör vanası açılarak hava yavaş bir şekilde boşaltılır. Bu arada üzerindeki manometre izlenmelidir. Kompresörün çalışmaya başladığı basınç seviyesi, duruk şalterin ayarlı olduğu alt basıncıdır. Örneğin alt basınç 3 bar görülmekte. Bu, ara basıncın ΔP 3 bar olduğu belirtir. Ara basınç cıvatası biraz gevşetilerek veya sıkılarak bu basınç düşürebilir yada yükseltebilir. Ara basınç cıvatası gevşetilip ve ara basıncı 3 bar’ a düşürüldüğünde, kompresör 6 barda durup 3 bar’ a geldiğinde tekrar çalışmaya başlar. Duruk şalter üzerinde ara ve çalışma basıncının rakamla yazılan ve daha kolay basınç ayarlarının yapıldığı modelleri vardır. Bu şalterlerin cıvataları bir emniyet sacı ile kilitlenir. Emniyet sacı çıkarılır ve üzerlerindeki cıvatalar ile istenilen basınca getirilir. Buna presostat adı verilir. Duruk şalter fiyatı modele ve firmasına göre değişmektedir. Basınç Şalteri Duruk Şalter Hidrofor da basınç ölçme ve ayarlama işini duruk şalter yapar. 1-5 bar, 3-5 bar, 3-8 bar, 5-11 bar arası çalışan monofaze ve trifaze duruk şalter çeşitleri vardır. Duruk şalter de bir problem olduğunda hidrofor devreye girmez ve devreden çıkmaz veya düzensiz çalışır. Şebekede yeterli basınçta su olduğu halde hidrofor devreye girmiyorsa duruk şalter ayarı kaçmış veya bozulmuştur. Kompresörün çıkış basınç seviyesi imalatı yapan firmaya sorulmadan asla yükseltilmemelidir. Aksi takdirde hava tankındaki basınç yükseldiğinden, hava tankının patlama riski artar. Ayrıca standart ayarın üstüne çıkıldığında, basınç seviyesi kompresörün arızalanmasına neden olur. Piyasada birçok duruk şalter markaları vardır. Bu markalardan bazıları Element, Limit, Furnas, Hubbel Etna gibi. Termik-Manyetik Şalter Nedir Termik-manyetik şalter Bu şalter, aynı zamanda kompakt şalter olarak da bilinir. Bir devre kesici olarak kullanılan, normal devre şalterleri için de devre açma ve kapama işlemlerinde kullanılır. termik manyetik şalter normal kullanımda devreye açma ve kapama yapar. Beklenmeyen durumlarda kısa devre gibi, limitör özelliği sayesinde devreyi kesen bir koruma şalterine dönüşür. Bütün bu işlemleri yapan ana mekanizma ise kompakt şalter olarak bilinmektedir. MCCB Moulded Case Circuit Breaker, yani termik manyetik kompakt şalterin kısaltmasıdır. ​ Özellikleri; 10 – Amper aralığında nominal akım sağlar. Aşırı yüklere karşı cihazları koruma amaçlıdır. Kesinti derecesi 10k – 200k A arasında olabilir. Termik manyetik şalterler, genel olarak 10 ile 1600 amper aralığında bir akım değerinde koruma sağlarlar. Özellikle aşırı yüklenme durumuna karşı sistemi koruma özelliği gösterirler. Kesinti derecesi olarak cihazlarda 10 kA ile 200 kA arasında bir değer olmalıdır. Fazla yük gerektiren ticari ya da endüstriyel alanlarda kullanım için uygundur. Eğer, nominal akım 100 A’den daha yüksek olursa, kompakt şalter kullanımı önerilmektedir. Termik manyetik şalter Termik Manyetik Şalter Özellikleri Şalter çeşitlerinden biri olan termik manyetik şalterlerin tmş şalter en önemli parçası kontaklarıdır. Kesicilerde kesilen ve taşınan akım değerleri ile konstrüksiyon göz önüne bulundurularak kontak alaşımı belirlenir. Daha çok grafit , gümüş, wolfram ve nikel ve alaşımlı kontaklar kullanılır. Sabit kontaklarda daha yumuşak yapıda olan gümüş-grafit kullanılır. Hareketli kontaklar da ise daha sert bir alaşım olan gümüş-wolfram kullanılır. Termik manyetik şalter seçimi koruma sistemleri Kompakt termik manyetik otomatik şalter; Kabloları, trafoları ve devreye bağlı cihazları korumaları sebebiyle işletme açısından önemlidir. Termik şalter seçimi yapılırken marka ve kaliteye çok dikkat etmek gerekir. Bu şalterler enerji dağıtım tablolarının ve nakil hatlarının aşırı akımlara ve ani kısa devrelere karşı korunması için kullanılmaktadır. Güvenliği ön planda tutan bu şalterlerde gerilim taşıyan tüm kontaklar izole edilmiştir. Termik manyetik şalter kalitesine ve akımına göre fiyatları belirlenmektedir. Manyetik Koruma İki iletkenin birbirine değmesi sonucu veya toprakla teması durumunda kısa devre meydana gelir. Kısa devrede, aradaki direnç sıfıra çok yakın bir değerdedir. Bundan dolayı kısa devre akımı normal işletme akımının binlerce katına ulaşabilir. Eğer kısa devre akımı önlenmezse zarar ve tahriplere yol açar. Bu nedenle çok kısa bir süre içerisinde devre açılmalıdır. Şalterin üzerinde bulunan manyetik elektrik mekanizmada kısa devre sırasında büyük bir manyetik alan indüklenir. Bu manyetik alanın meydana getirdiği kuvvetle sabit nüve çekirdek hareketli nüveyi hızla kendisine doğru çeker. Hareketli nüve bu hareketi sırasında açtırma mekanizmasına hızla çarparak sistemi anında açtırır. Nominal Akım Bütün devre elemanlarının, elektrikle çalışan cihazların çalışabileceği ve üzerinde taşıyabileceği bir akım değeri vardır. Bu değere nominal akım denir. Aşırı Akım Nominal akım değerinden büyük olan akımlardır. Aşırı akım sonucu meydana gelecek iletken teldeki ısınmadan dolayı devrede, devre elemanlarında ve kablolar da zararlara yol açarak iş göremez duruma gelebilir. Kısa Devre Akımı Bara veya iki iletkenin birbiri ile teması sonucu, direnç sıfıra yakın bir değere ulaşır. Ohm Kanunu’na göre “V= I x R yani I= V/R”, temas anında direncin”R” sıfıra yaklaşması halinde “R ≈ 0 ⇒” akım sonsuza gider, çok büyük bir değere ulaşır. Kısa devre akımı, nominal akımdan çok daha fazla olacağı için elektrik devresinde ani ve büyük tahribat oluşturur. Termik ve manyetik korumanın yanı sıra limitör özelliği en önemli koruma sistemidir. Limitör özelliğinde akım sınırlama özelliği sabit kontağa verilen U formu sayesinde kontaklardan akımlar ters yönde akar. Kısa devre sırasında sabit kontakla hareketli kontak arasında meydana gelen ters manyetik alan etkisiyle aralarında bir itme kuvveti oluşur ve hareketli kontak sabit kontaktan ayrılır. Sabit kontaktan hareketli kontağa doğru bir akım meydana gelir. Bu akıma ark adı verilir. Arkın sıcaklığı yüksek değerlere ulaşabilir. Bu da şalterin zarar görmesine neden olur. Ark, ark boynuzları ile seperatöre doğru iletilir. Araya ark direncinin de eklenmesi ile kısa devre akımı %75 oranında azalır. Seperator, arkı söndüren yapıdır. Seperatör duvarlarında kullanılan epoksi adındaki maddeden gaz çıkararak manyetik alanı söndürür. Böylece şalterin ve devreye bağlı cihazların kısa devre sırasında zarar görmesini engeller. Termik Manyetik Şalter Yapısı Sabit Kontak Kompakt şaltere limitör özelliği kazandıran yatay U şeklindeki yapıdır. Akımı % 75 oranında sınırlandırır. Hareketli Kontak Genel olarak bombe şeklindedir. Gümüş kontağı sabit kontağa göre daha sert yapıdadır. Gövde ve Kapak BMC denilen cam elyaf takviyeli polyester reçinesinden imal edilmiştir. Zira; kısa devre akımlarına olan dayanıklılığı oldukça yüksektir. Not Limitör özelliği; sabit kontağa yatay U formu verilerek yapılır ve kısa devre akımını yaklaşık % 75 oranında sınırlar. Örneğin, 100 KA kısa devre akımında devreden 25 KA akım geçer. Kompakt termik manyetik otomatik şaltere düşük gerilim bobini, uzaktan kumanda kurma motoru mekanizması, yardımcı kontak blokları, açtırma bobinleri ve şu an bazı şalterde olmayan alarm kontak blokları gibi ek özellikler eklenebilmektedir. Termik manyetik şalterlerin motor koruması için kullanılan tipinde, elektrik motorları ilk kalkış anında kısa süreli çok yüksek akım çekerler. Motor koruma şalteri de manyetik ayar sahası 8-12 katı arasında ayarlanmıştır. Manyetik Koruma Özelliği Manyetik koruma ise, aşırı akımlara karşı, manyetik alanın oluşturduğu mıknatıslanma ile çalışan mekanik bir düzenek ile sağlanır. Kısa devre, faz-faz hatası, faz-toprak hatası gibi akımlar, ekipmana ciddi hasar verebilir. İnsan yaşamı için yüksek risk oluşturur. En kısa sürede kesilmesi gerekir, bu sebeple ani bir koruma olan manyetik korumaya ihtiyaç duyulur. Manyetik koruma mekanizması, yüksek büyüklükteki hata akımlarıyla açılmak üzere kalibre edilir. Ancak aşağıdaki akımlara cevap vermemelidir. Normal çalışma akımı Bazı elektrikli cihazlarda normal olarak ortaya çıkan kısa süreli ve düşük büyüklükteki aşırı akım koşulları Kullanım Alanları Termik ve manyetik koruma özellikleri olan termik-manyetik kompakt şalterler; Elektrik panosunda kontrol merkezlerinde, telefon santrallerinde dağıtım şebekelerinde, kompanzasyon panolarında, Alçak gerilim devre kesicisi olarak anahtarlama ve koruma amacıyla kullanılmaktadır. Bina, ticari ve endüstriyel alanlarda pano içinde koruma mekanizması sayesinde çalışırlar. Motor Koruma Şalteri Nedir? Ne İşe Yarar? Motor koruma şalteri Bir motor besleme devresinde hattın başına sigorta konulur. Bu elektrik sigortaları, çalışma karakteristikleri sebebiyle motoru değil, hattı korurlar. Motorları koruyabilmek için ise çeşitli şalterler kullanılmaktadır. Bu koruyucu elemanlara, motor koruma şalterleri denir. Motor Koruma Şalteri Ne İşe Yarar? Motor koruma şalteri motorları ve tesisatları kısa devre ve aşırı akımın etkilerine karşı korur. Aşırı akım ve kısa devre açtırma özelliği bulunan üç kutuplu elektromekanik koruma elemanlarıdır. Ayrıca tesisatın ve güç kaynağının güvenli izolasyonu için ayırma fonksiyonu sağlar. Bu durumda yüklerin manuel olarak anahtarlaması yapılabilir. Motor devresine seri bağlanan, motor koruma termik şalterin üzerinden motor akımı geçer. Motor koruma rölesi sayesinde, bir arıza sebebi ile veya yol alma anında çektiği kısa süreli aşırı akımlarda sargılar zarar görmez. Kısa sürede şalterin devreyi açmaması, şalterin içindeki sistemle engellenir. Bir motor yolverici, gerekli gücü kumanda eden ve motor koruma işlevlerini sağlayan birbiriyle uyumlu elemanlardan oluşur. Güvenli bir çalışma için uygun elemanların seçimi ile hassas motor koruma, sabit veya değişken hızda çalışmayı sağlayacaktır. Makine bakımı yapılmasını sağlamak için, motor ve ilişkili kontrol elemanları ile şebeke arasında bir yalıtımın yapılması zorunludur. Motor Koruma Şalter Yapısı Motor koruma şalterleri küçük güçlü motorların direkt çalıştırılması ve korunması için kullanılır. O halde otomatik kumanda sistemi yerine otomatik şalter konur ve maliyet düşer. Motor koruma şalterleri, kesme kapasitelerinin sınırına kadar, yüksek seviye kısa devre akımlarını her fazda algılayıp kesecek bir manyetik açma ünitesi içerir ve hata akımlarının etkilerine karşı elektriksel sistemi korurlar. Motor koruma şalteri normalde bağımsız tek faz algılama içerir. Her hangi bir fazdaki açma, aynı anda tüm 3 fazı da açar. Motor koruma şalterlerinin çalışması daha düşük hata akımları için, sigortalardan daha hızlıdır. Motor Koruma Şalter Çeşitleri Kullanılacakları motorların nominal akım değerlerine uygun olarak motor koruma şalter seçimi yapılmalıdır. Akım ayarları da bu değere uygun olmalıdır. Bu şalterler ayarlandıkları akım değerlerinin üzerinde geçen akımlarda motorları korurlar. Motor koruma şalter çeşitleri; Butonlu motor koruma şalterleri Çevirmeli tip motor koruma şalteri Butonlu Motor Koruma Şalterleri Butonlu motor koruma şalterlerinde, açma-kapama için düğmeler vardır. Bu düğmelere basılarak motorlara kumanda edilir. Çeşitli akım değerlerinde butonlu motor koruma şalter imalatı yapılır. Akım ayarları kullanılacak olan motorlara uygun olarak yapılır. Aşırı akımlarda basılı start butonu atarak stop konumuna geçer. Butonlu motor koruma şalteri, devreye sigortalardan sonra bağlanır. Çevirmeli Tip Motor Koruma Şalteri Çalışma prensibi butonlu tipte olan motor koruma şalterleri ile aynıdır. Motorları çalıştırmak için şalteri mandallı şalter çevirmek gerekir. Aşırı geçecek akımlarda şalter stop konumuna geçerek elektrik motorunu korur. Motor Koruma Şalter Özellikleri Motor koruması için tasarlanmış olun bu şalterler, montaj kolaylığı, boyut ve performans açısından idealdir. Şalter firmaları tarafından TS EN 60947-4-1, IEC 60947-4-1 ve VDE 0660 standartlarına uygun olarak imal edilmektedir. A arasında ayarlanabilen 13 kademeli aşırı akım koruyucusu Sabit olarak ayarlanmış kısa devre koruması 12xIe Kısa devre açma kapasitesi minimum 3kA / 400 V A e kadar sigortasız kullanabilme Sıcaklığa karşı kompanze edilmiş ve faz eksikliğine karşı koruma İzolasyon ve ana şalter fonksiyonu IEC 204-1 35 mm’ lik montaj rayına hızlı ve basit montaj özelliği Anma işletme gerilimi Ue 690 V AC, anma İşletme Akımı Ie arası ayar aralığı Anma sürekli akımı Iu 32 A, darbe dayanım gerilimi Uimp 6 kV, bağlantı kablo kesiti / mm² Etanj özelliği sayesinde çevre koşullarına maksimum dayanım, sıva üstü ve ankastre tiplerde üretilir. İzolasyon test gerilimi 3000 V AC Elektriksel ömür 10000 açma-kapama min Motor Koruma Şalter Kullanım Alanları Havalandırma sistemleri, konveyör sistemleri, Vinç panoları, küçük makine, kompresör Otomatik kumanda sistemleri, motor uygulamaları arasında yer almaktadır. Uygulamalarda bu şalterlerin koruma fonksiyonları, faz kaybı hassasiyeti, kısa devre koruma ve aşırı akım korumasıdır. Motor Koruma Şalter Seçimi Motor koruma şalterlerinin seçiminde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar şunlardır. Bu koruyucu elemanı seçerken, uygulamada kullanılacak olan motorun anma gücü göz önünde bulundurulmalıdır. Ayarlanması mümkün olan termik ayar alanı sayesinde ihtiyaç duyulan akım aralığını ayarlayabilmek mümkündür. Ayrıca başka bir husus ise ayar alanının manyetik kısa devre ayarı olmadığıdır. Motor Koruma Şalter Bağlantısı Motor koruma şalterleri, elektrik motorlarının uzaktan kumandası gerektirmeyen durumlarında motoru faz kaybı, aşırı yük ve kısa devrelere karşı korur. Bağlantı Şeması Termik Manyetik Motor Koruma Şalterleri Motor Koruma Şalter Fiyat ve Markaları Piyasada kaliteli birçok farklı şalter markaları vardır. Motor koruma şalter fiyatları her firmaya, markaya ve kaliteye göre değişmektedir. Pako Şalter Nedir? Çeşitleri Nelerdir? Pako Şalter Nedir Pako şalter döndürme etkisi ile çalışan elektromekanik anahtardır. Elektrik enerjisinin bir bölgeden başka bir bölgeye aktarılmasını sağlar. Pako şalter üzerindeki mandal çoklu pozisyonda dönme hareketine sahiptir. Böylece çoklu devre fonksiyonlarını kontrol edebilir. Genel olarak elektrik güç devrelerinde bazende kumanda devrelerinde kullanılır. Açma kapama kutup değiştirme, yıldız üçgen yol verme, komütatör gibi çok amaçlı kullanılır. Bir eksen etrafında döndürülür. Birden fazla kontak yuvalarının bir mil üzerinde arka arkaya sıralanmasından oluşur. Motor bağlantı işlemlerinde, ölçü aletleri komitatörlerinde, kontrol ve dağıtım tablolarında kullanılır. Bu elle kumandalı şalterlere paket şalter veya pako şalter denir. Orta ve büyük güçlü motorlara kontaktör ve röleler ile yani otomatik kumanda ile müdahale edilmektedir. Küçük güçlü motorların kumandası, daha ekonomik ve basit olması nedeniyle elektrik şalterleri, pako şalterler ile yapılır. Her diliminde iki, üç veya dört adet gümüş kadmiyum ile kaplanmış kontağı bulunur. Paket şalterlerin dilim sayısı artırılır, ve bu şalterler değişik kumanda işlerinde kullanılır. Pako şalterin kullanımı çok basittir. Transfer anahtarı gibi çalışır ve enerjiyi bir noktadan diğerine kolaylıkla aktarır. Elektrik sektöründe paket şalter veya enversör şalter olarak da adlandırılabilir. Kontaklar basarak açılıp kapanır. Mil üzerinde bulunan kamlar, kontakların aynı zamanda açılıp kapanmasını gerçekleştirir. Bütün kumanda devrelerinin veya fazların gecikmesiz olarak aynı anda güvenle açılıp kapanması sağlanmıştır. Pako Şalterin Görevi Pako şalterlerin arka arkaya sıralanmış yada birden fazla kontağı vardır. Bu kontakların tümü ana mil üzerine montajı yapılmış eksantrik kamların mil ile beraber döndürülerek açılır ve kapanır. Ana mil mandala bağlıdır. Ana mil mandalın elle çevrilmesiyle döner. Mil üzerine kamlar farklı açılarla yerleştirilir. Farklı geometrilerde oluşları, kutupların köprülenmesi ve kontak sayısının arttırılması ile çeşitli kombinasyon sağlanır. Bu durumda pako şalterler açma kapamanın dışında birçok görevi yapabilirler. Pako Şalter ve Kontaktör Pako şalterler, termik manyetik koruma yapan şalterler, motor koruma şalterleri, otomatik sigortalar yada termik röle gibi devrede meydana gelen aşırı akıma karşı korumazlar. Sadece elektrik devrelerinin açma kapama fonksiyonlarını yerine getirirler. Pako şalterlerin yaptığı basit yada karmaşık bu fonksiyonları kontaktörlü devrelerde yapabilirler. Pako Şalter Çalışma Prensibi Paket şalter üzerindeki kolun çevrilmesi ile çalışır. Kolun çevrilmesi ile bakalit dilimler döner. Üzerlerindeki kontaklar konum değiştirir. Pako Şalter Nerelerde Kullanılır? Pako şalterler sık açma ve kapama gerektiren aşağıdaki ana ve yardımcı devrelerde, Bir ve üç fazlı elektrik motorlarının besleme devresini açıp kapayarak yol verme ve durdurma işlemlerinde, ayrıca bu motorlar için yıldız-üçgen şalterleri, sağ-sol kumanda ve kutup değiştirme şalterleri, Yardımcı devrelerde şalt programına göre kumanda sinyallerini ölçme işlemlerinde, Transformatör ve kaynak makinelerinde açma kapama selektör ve kademe değiştirmede kullanılır. Pako Şalter Çeşitleri Pako paket şalter firmaları tarafından bir fazlı motor ve 3 fazlı motorlar için pako paket şalter imalatı yapılmaktadır. 3 fazlı motorlar için açma-kapama, yıldız-üçgen, enversör devir yönü değiştirici. Bir fazlı motorlar için, yol verme ve enversör gibi şalter çeşitleri vardır. Açma Kapama 0-1 Pako Şalteri Küçük güçlü 3 fazlı motorların direkt olarak çalıştırılıp durdurulması için kullanılır. Pako şalter, motor kumanda devresinde elektrik sigortaları ile birlikte kullanılır. “0” konumunda motor çalışmaz, “1” konumunda motor çalıştırılır. Diyagramda X işareti karşısındaki örnek 1-2 no’lu kontaklar kontakların kapalı olduğunu gösterir. Açma kapama 0-1 pako şalter Şekile göre 1 konumunda, 1- 2 U- L1, 3- 4 V- L2, 5- 6 W- L3 kontakları kapalıdır. Üç faz L1- L2- L3 kapalı kontaklardan geçerek motorun çalışmasını sağlar. L1 fazı 1 no’lu, L2 fazı 3 no’lu, L3 fazı 5 no’lu şalter klemensine bağlanır. Yıldız Üçgen Pako Şalteri Küçük güçlü 3 fazlı asenkron motorlara yıldız üçgen yol verme amacı için kullanılır. Yıldız üçgen yol vermede, ilk önce yıldız yol verilir sonra motor normal devrine ulaşınca üçgen bağlantılı çalışmaya geçirilir. Yıldız çalışma süresi uzun tutulursa, motor yüklendiğinde moment üçgen çalışmaya göre küçük olacağı için yükü kaldıramaz. Ayrıca yıldız çalışmadan üçgen çalışmaya geçilmesi çok ani olmalıdır. Bu süre uzun tutulursa üçgene geçilirken şebekeden darbe şeklinde ani akım çekilir. Yıldız üçgen yol vermede gecikmeli tip sigorta kullanılmalıdır. Yıldız üçgen pako şartel Şekilde yıldız üçgen pako bağlantı şeması; L1 fazı 1no’lu, L2 fazı 9 no’lu, L3 fazı 14 no’lu şalter bağlantı terminaline bağlanmıştır. Motorun U1 sargı ucu 2 no’lu. V2 sargı ucu 6 no’ lu. W1 sargı ucu 13 no’ lu. U2 X sargı ucu 10 no’ lu. V2 Y sargı ucu 15 no’ lu. W2 Z sargı ucu 4 no’ lu şalter bağlantı terminaline bağlanmıştır. X işareti kontakların kapalı olduğunu gösterir. X işaretleri arasındaki çizgiler -, kontakların hiç açılmadan diğer konuma 0 – λ – Δ geçiş yapıldığını gösterir. Örneğin 1- 2 no’lu kontağın yıldızdan üçgene geçişte hiç açılmadığını gösterir. Yıldız çalışmada; 1- 2, 5- 6, 7- 8, 11- 12, 13- 14 no’lu kontaklar kapalıdır. U2 X- V2 Y- W2 Z motor sargı uçları kontaklar yardımıyla birleştirilir. Üçgen çalışmada; 1- 2, 3- 4, 5- 6, 9- 10, 13- 14, 15- 16 no’lu kontaklar kapalıdır. L1- U1- W2 Z uçları, L2- V1- U2 X uçları, L3- W1- V2 Y uçları kontaklar yardımıyla birleştirilir. 1- 3, 4- 8, 5- 9, 7- 11, 10- 12, 11- 15, 14- 16 no’lu şalter bağlantı terminalleri köprü yapılmıştır. Enversör Pako Şalter Küçük güçlü motorlarda devir yönü değiştirme, kontaktör ve buton yerine pako şalter ile yada kollu şalter özengili şalter ile yapılır. Bunun için pako şalterin iki farklı konumunda iki fazın yeri değiştirilmiştir. Pako şalter fiyatları, ekonomik olduğu için tercih sebebidir. Ancak bu yöntemin sakıncası, koruma rölelerinin kullanılmamasından kaynaklanır. Ayrıca motor bir yönde dönerken tam durmadan dönüş yönünü değiştirmek sakıncalıdır. Enversör pako şalter bağlantısı; Üç fazlı enversör şarteli Şalter kolu solda iken Motorun bir yöne dönüşü, 1-2 no’lu, 7-8 no’lu, 9-10 no’lu kontaklar kapalıdır X . L1 fazı U motor sargı ucuna, L2 fazı V motor sargı ucuna, L3 fazı W motor sargı ucuna şalter kontakları yardımıyla bağlanmaktadır. Şalter kolu sağda iken Motorun diğer yöne dönüşü, 3-4 no’lu, 5-6 no’lu, 9-10 no’lu kontaklar kapalıdır X . L1 fazı V motor sargı ucuna, L2 fazı U motor sargı ucuna, L3 fazı W motor sargı ucuna şalter kontakları yardımıyla bağlanmaktadır. Enversör pako şalter bağlantısı; 1. konumda L1 fazı U motor sargı ucuna ve L2 fazı V motor sargı ucuna bağlanırken, 2. konumda L1 fazı V motor sargı ucuna ve L2 fazı U motor sargı ucuna şalter kontakları yardımıyla bağlanmaktadır. Bu durumda motor sargı uçlarından U ve V’ye bağlanan fazların yeri değişmiş, L3 fazı sabit kalmıştır. İki fazın bağlantı yeri değiştiği için motor dönüş yönü değişir. Dahlender Çift Devirli Pako Şalter Dahlender motorlar statora sarılan tek sargıdan 1/2 oranında uçlar çıkartılarak iki ayrı devir elde edilen motorlardır. Bir dahlender motorun 9 adet sargı ucu vardır. Bunlardan üç tanesi x-y-z çıkış uçları olup motorun içerisinde yıldız bağlanabilirler. Diğer uçlar klemens tablosuna çıkarılır. Bu uçlar, düşük devirli motorlar için seri- üçgen, yüksek devirli motorlar için paralel- yıldız olarak bağlanırlar. Pak0 şalter 1 konumuna getirildiğinde motor düşük devirde, 2 konumuna getirildiğinde yüksek devirle döner. Kutup Değiştirici Pako Şalter Çalışması istenilen elektrik devresini seçmekte kullanılırlar. Genelde kullanım alanları dağıtım panolarının içinde, jeneratör ile şebeke elektriği arasında seçim yapmak içindir. 1-0-2 konumlarına sahiptir. 0 konumunda elektriği keser, 1 ve 2 konumunda ise elektrik enerjisini farklı yönlerde iletir. Kademeli Şalter 0-1-2-3 konumları konumunda elektriği keser, 1, 2 ve 3 konumunda ise elektrik enerjisini farklı yönlerde iletir. Voltmetre Veya Ampermetre Pako Şalteri Bir ampermetreye veya voltmetreye bağlanarak seçilen konumdaki fazlararası / faz-nötr gerilim ve akımlarının görüntülenmesini sağlar. Kumanda Pako Şalteri Start-Stop konumları vardır. Makinelerin başlatılması ve durdurulmasında kullanılır. Çok Kademeli Pako Şalter 0-1-2-3-4…..11 şeklinde konumları vardır. Çok fazla yönde elektrik enerjisinin yönlendirilmesi işlemini gerçekleştirir. Pako Şalterin Avantajları Pako şalterlerin kullanıcılarına sağladığı avantajlar şunlardır Kullanımı çok basittir. Bir transfer anahtarı gibi çalışır ve enerjiyi bir noktadan diğerine aktarır. Ucuz ve kompakt boyuttadır. Bakım gerektirmez. AC ve DC uygulamalarında kullanılabilir. Yüksek derecede IP korumasına sahiptir. Pano kapısına veya pano içine monte edilebilir. Çok sayıda kontrol varyasyonu vardır. Düşük ve yüksek sıcaklıklarda güç kaybı olmadan çalışabilir. Kurulum süresi kısadır. Montaj sonrası hemen devreye alınabilir. Uzun elektriksel ve mekanik ömre sahiptir. Pako Şalterin Dezavantajları Termik ve manyetik akımlara karşı herhangi bir koruma fonksiyonu yoktur. Kontaktör ve röle gibi uzaktan kontrol edilemez. Değiştirmek için fiziksel bir dönme kuvveti uygulanmalıdır. Çok yüksek akımları izole edemez. Pako Şalter Fiyatları Pako şalter fiyatları özelliklerine göre değişmektedir. Piyasada üretimi yapılan çeşitli pako şalter markaları vardır. Bunlardan bazıları; opaş pako şartel, kraus pako şartel, siemens pako şartel, metop pako şartel vs. Şalter Çeşitleri Nelerdir? Özellikleri Şalter çeşitleri Çalışma ortamlarına, gerilimlerine, akım büyüklerine göre çeşitli gruplara ayrılır. Şalterler yapısı ve özellikleri itibari ile kullanıldıkları yerlere göre çeşitlere ayrılırlar. Ayrıca kuvvet tesislerinde en çok kullanılan şalterler vardır. Yük şalterleri Alçak Gerilim Kesicileri Manyetik Şalter SF6 Gazlı Kesiciler Enversör Pako Şalteri Dahlender Çift Devirli Pako Şalter Buton Tipi ŞalterTermik Şalter Mandallı Çevirmeli Tip Motor Koruma Şalterleri Termik-Manyetik Şalter Kompakt Şalter Yük Şalterleri Yük kesicileri NH bıçaklı sigortalar ile birlikte kullanılır. Bunun için şalter ve devre koruma elemanı sigorta olarak iki önemli fonksiyona sahiptir. Çekilen akım veya yükteki değişikliklere bağlı olarak bıçaklı sigortalar değiştirilir. İstenilen anma akımında ve işletme sınıfında devre koruma olanağı sağlandığı için aynı şalter çok yönlü kullanılabilir. Termik manyetik şalterlere tmş şalter göre daha hassas selektivite özelliği vardır. Termik manyetik şalterden ile aralarındaki fark, kısa devre akımını daha küçük değerlerde sınırlamaktadır. VDE ve IEC’ ye uygun olarak yüksek kısa devre kesme özellikleri vardır. Alçak Gerilim Kesicileri Alçak gerilim kesicileri otomatik sigortalar, ev ve endüstriyel uygulamalar için kullanılır. Otomatik sigortalar, IEC 947 uluslararası standardına uygun olarak düzenlenirler. Şalt panosunun kızağını tamamen sökmeden sadece kesicinin kendisi çıkarılacak şekilde imalatları yapılır. Manyetik Şalter Manyetik şalterlerde, çekme kuvvetini akımla sağlayan bir elektromıknatıs solenoid vardır. Bu elektromıknatıs da ek olarak elektromanyetik kuvvetten yararlanılır. Şalter kontakları bir kilit ile kapalı tutulur. Şalterin solenoidindeki akım arttığında solenoidin dili, kilidi serbest bırakır. Bu durumda yay hareket ederek kontaklar açılır. Akım anma değerini aşmadığı sürece yay gövdeye yapışık kalır. SF6 Gazlı Kesiciler Kimyasal açılımı kükürt hekza florürdür. SF6 kesicisi, hava ve yağın yerine geçer. Delinme dayanımı havanın 2 ila 3 katı ve ark söndürme karakteristiği iyi olması nedeniyle yüksek gerilim de çok kullanılmaktadır. SF6 gazı asal bir gaz kabul edilebilir. Moleküler ağırlığı 146’dır. Normal şartlarda renksiz, kokusuz, tatsız, zehirsiz, yanmaz bir gazdır. Ama kesicilerde birlikte kullanıldığı karışım ve ark sırasındaki ayrışmalar sonucu zehirleyici durum oluşabilir. Pako Şalter Pako şalter mekanik bir elektrik anahtarıdır. Kumanda mandalının el ile çevrilmesi ile çalışır. Genel olarak elektrik güç devrelerinde bazende kumanda devrelerinde açma kapama kutup değiştirme, yıldız üçgen yol verme, komütatör gibi çok amaçlı kullanılır. Pako şalter çeşitleri şunlardır; Enversör pako şalter Dahlender pako şalter Enversör Pako Şalter Küçük güçlü motorlarda devir yönü değiştirme genel olarak, kontaktör ve buton yerine paket şalter ile yada kollu şalter özengili şalter ile yapılır. Dahlender Çift Devirli Pako Şalter Dahlender motorlar statora sarılan tek sargıdan 1/2 oranında uçlar çıkartılarak iki ayrı devir elde edilen motorlardır. Buton Tipi Şalter Termik Şalter Bu tipteki motor koruma şalterlerinde, açma kapama için düğmeler vardır. Düğmelere basılarak motorlara kumanda edilir. Termik şalter buton tipi imalatı çeşitli akım değerlerinde şalter firmaları tarafından üretimleri yapılır. Akım ayarları kullanılacak motorlara uygun olarak yapılır, aşırı akımlarda basılı start butonu atarak stop durumuna geçer. Devreye elektrik sigortalarından sonra bağlanır. Bir firmanın ürettiği motor koruma şalter özellikleri şunlardır Motor koruma şalteri, motor koruması için tasarlanmış, boyut, montaj kolaylığı ve performans açısından idealdir. TS EN 60947-4-1, IEC 60947-4-1 ve VDE 0660 standartlarına uygun olarak imal edilirler. Aşırı yük ve kısa devre durumlarında koruma sağlarlar. Mandallı Çevirmeli Tip Motor Koruma Şalteri Butonlu tipte termik şalter olan motor koruma şalteri ile çalışma prensibi aynıdır. Motorları çalıştırmak için şalteri mandallı şalter çevirmek yeterlidir. Aşırı geçecek akımlarda şalter stop konumuna geçer ve motoru korur. Termik-Manyetik Şalter Termik ve manyetik koruma özelliği olan termik-manyetik şalter, kompakt şalterler kontrol merkezlerinde, dağıtım şebekelerinde, panolarda ve telefon santrallerinde alçak gerilim devre kesicisi olarak anahtarlama ve koruma amacıyla kullanılmaktadır. Genellikle kompakt şalterler normal koşullarda devreyi açma kapamaya kısa devre ve aşırı yük gibi normal olmayan durumlarda da devreyi otomatik olarak açarak devreyi koruyan cihazlardır. Kompakt şalterler trafoları, elektrik kablolarını ve devreye bağlı cihazları korumaları sebebiyle işletme açısından önemlidir. Komprosörlerde kullanılan basınç ayarı yapan şalterler de vardır. Duruk Şalter Presostat Kompresör basınç ayarı ve hidrofor basınç ayarı yapan parçasına duruk şalter denir. İçerisindeki yaylı mekanizmanın üzerinde bulunan cıvata vasıtası ile basınç ayarı yapılır. Duruk şalter için sayfamızı ziyaret edebilirsiniz. Şalter Nedir? Ne İşe Yarar? Şalter nedir Devre kesici olarak da bilinir. En önemli fonksiyonu devreyi açma-kapama işlemleri yapar. Kısa devre ve aşırı yük durumlarında koruma sağlamak amacıyla anahtarlama yapar. Elektrik devresinin aşırı akım, kısa devre yüksek voltaj nedeniyle zarar görmemesi için kullanılır. Kullanıldığı devrenin başına konulur. Devre akımını ani olarak kesen, elle kumandalı veya otomatik olarak da devreyi açar. Şalterler yapılarına, çalışma ortamlarına, gerilimlerine ve akım büyüklüklerine göre çeşitlilik gösterir. Kompakt şalterler, akım şiddetine dayalı manyetik koruma ve ısıya bağlı olarak termik koruma sağlar. Termik-manyetik devre kesicilerin kullanılmasındaki amaç, termik koruma ile kablonun aşırı akım taşımasını engellemektir. Manyetik koruma ile kısa devrelerden sistemi korumaktır. Şalter Ne İşe Yarar? Şalter devrenin sürekliliğini bozan bir arızayı algılar ve hemen elektrik akımını keser. Şalterin elektrik sigortasından farkı, şalter işlem yaptıktan sonra normal çalışma durumuna geçebilir. manüel yada otomatik olarak Şalterler ev aletlerini korumak amacı için kullanılabildiği gibi, yüksek gerilimli şalt sahalarında da kullanılır. Devrede ayar edildikleri akım değerine ulaşınca ani yada gecikmeli olarak sistemi açarlar. Şalterler devreyi manyetik veya termik olarak açabilirler. Şalter Nasıl Çalışır? Termik Koruma ısı artışına karşı devreyi koruma sistemidir. Şalterlerin nominal akımın üzerinde In ila In uzun süreli 5-120 dk çalışmaları istenmez. Bu koruma sisteminde bi-metal, ısıl genleşme katsayıları farklı olan iki metalin preslenerek oluşturulmuş metal çifti kullanılır. Aşırı akım sonucu ısının artması durumunda bi-metal genleşmeye başlar. Isıl genleşme katsayısı daha büyük olan metal diğerinin üzerine doğru yay gibi bükülerek bir sehim oluşturur. Bu sehimle bi-metal perdeye temas ederek sistemi tetikler. Kontaklar birbirinden ayrılır. Böylece şalter elektriği keserek sistemi korur. Manyetik Koruma Kısa devre anında oluşan zararı en aza indirmek için kontakları hızlıca açar. Kontaklar arasında oluşan arkı en kısa sürede kesen koruma sistemidir. Bu nedenle ani açtırma yapabilen elektromanyetik bobin sistemleri kullanılmaktadır. Manyetik korumanın çalışma prensibi; Kısa devre durumunda yüksek akım manyetik çekirdek üzerinde indüklenme oluşturur. Bu manyetik kuvvet yay kuvvetini yendiğinde perdeyi hareket ettirir. Böylece şalteri trip konumuna getirir. kontaklar açılarak devreyi keser. Kontaklar açılırken iki iletken uç arasındaki madde iyonize olarak bir yanma oluşturur buna da ark denir. Arkın sıcaklığı gibi çok yüksek değerlere anlık olarak ulaşabilir, bu da şaltere ciddi zararlar verebilmektedir. Arkın etrafında oluşan manyetik alan nedeniyle ark seperatörlere doğru itilir. Böylece arkın boyu uzayarak incelir ve seperatör plakaları arasında bölünerek kopar. Seperatörlerin yan duvarlarında malzemeler kullanılır. Malzemenin özelliğinden dolayı arkın oluşturduğu yüksek sıcaklık sonucu bir gaz çıkışı olur. Bu gazın, arkın söndürülmesinde önemli bir etkisi vardır. Elektronik Açtırma Üniteli Devre Kesiciler Aşırı yük ve kısa devre korumaları elektronik açtırma üniteleriyle gerçekleşir. İçinden bara veya akım taşıyan kablo geçirilmiş bir akım trafosu, elektronik devre kartı ve açtırma bobininden oluşur. Aşırı akım veya kısa devre anında baradan geçen akım, trafo üzerinde sekonder bir akım oluşturur. Bu sekonder akım elektronik devre kartına iletilir. Devre kartı tarafından uyarılan açtırma bobini perdeyi hareket ettirir. Mekanizmayı tetikler, kontaklar birbirinden ayrılarak devre kesilmiş olur. Elektronik devre kesicilerin kısa devre durumlarında daha hızlı algılar ve reaksiyon gösterirler. Bu nedenle kesme kapasiteleri yüksektir. Anma ve ani açma akımı ayar sahaları termik-manyetik şalterlere göre çok daha geniştir. Kaçak Akım Korumalı Devre Kesiciler Toprak kaçak akımlarına karşı yapılan korumada kaçak akım kaçak akım rölesi kullanılır. Rölede bulunan toroidal akım trafosu kombinasyonu ile algılanır. Açtırma bobini ile devre kesiciler kumanda edilir. Sağlanan koruma kaçak akım korumalı devre kesiciler ile kompakt bir çözüm olarak sağlanabilir. Şalter Parçaları Gövde ve Kapak Malzeme olarak cam elyaflı polyester reçinesi kullanılır. Elektriksel ve mekanik değerlerinin yüksek olmasından dolayı tercih edilir. Kurma Kolu Devre Kesicinin konumunu gösteren 3 pozisyon vardır ON pozisyonunda iken devre kesicinin kontakları kapalıdır. Devre kesici üzerinden akım geçer. OFF pozisyonunda iken devre kesicinin kontakları açıktır. Devre kesiciden akım geçmez. Orta pozisyonda TRIP iken devre kesici herhangi bir arızadan dolayı açmıştır. Bu durumda devre kesiciyi yeniden işletmeye almak için önce kurma kolunu OFF pozisyonunda aşağı doğru bastırılır. “Klik” sesi duyulur. Sonra kurma kolunu yukarı ON pozisyonuna doğru hareket ettirerek devre kesici kapatılır. Kontaklar Kullanılacak malzeme akımın değerine göre belirlenir. Devre kesicilerde gümüş, grafit, nikel, volfram alaşımlı kontaklar kullanılır. 2 tip kontak yapısı vardır Sabit Kontak Sabit bara üzerinde bulunur. Yüzey formu düz olan sabit kontaklar hareketli kontağa göre daha yumuşak malzemeden imal edilirler. Yumuşaklık gümüş-grafit alaşımları ile sağlanır. Hareketli Kontak Hareketli bara üzerinde bulunur. Bombeli ve sabit kontağa göre daha sert yapılıdır. Nedeni ise sabit kontak üzerinde iz yaparak temas yüzeyini artırmaktır. Sertliği gümüş-wolfram alaşımları ile sağlanır. Perde Şalter mekanizmaları, Toggle mekanizması tekniği ile çalışır. Perdenin küçük bir kuvvet hareket ile büyük yay kuvvetlerini devreye sokar. Şalterin kontakları açması ile devreyi kesmesi prensibiyle çalışır. Bu nedenle perde şalterin açma yapması için anahtar görevi yapar. Termik, manyetik, düşük gerilim bobini, açtırma bobini gibi. Şalteri açtıran mekanizmalar perdeyi hareket ettirerek açtırmayı tetikler. Bi-metal Isı ile uzama katsayıları farklı, plaka halindeki iki metalin birleştirilmesiyle oluşur. Devre kesicinin içinden geçen akım termik barada bi-metali ısıtır. Bu ısının etkisiyle, bi-metaldeki genleşme katsayısı yüksek olan metal, genleşme katsayısı düşük olan kısma doğru eğilir. Kesici içinden geçen akım arttığında termik bara da oluşan ısı da arttığı için bi-metal daha fazla ısınır ve daha çok eğilir. Sonrasında perdeyi hareket ettirir ve açtırma mekanizmasını tetikleyerek kesicinin açmasını sağlar. Termal eleman Bimetalik set Kılavuz levhası İletişim Limitör Birbirine paralel ve ters yönde akım taşıyan iki iletken arasında manyetik bir itme kuvveti oluşur. Bu nedenle şalter sabit barası U formunda yapılarak akımın yönü değiştirilir. Sabit bara ile hareketli baranın kısa devre anında birbirini itmesi ve kontakları hızlıca ayırması sağlanır. Kısa devre sırasında her geçen saniye enerji birikimi artacağından E= şalterdeki tahribat da artacaktır. Bu nedenle kontakların hızlı bir şekilde ayrılması istenir. Kısa devre anında limitör, birbirini tetikleme prensibine göre çalışır. Bu nedenle ataletsel olarak daha yavaş kalan kurma mekanizmasına göre daha kısa sürede kontakları ayırır. aynı özelliklere sahip limitörlü ve limitörsüz iki şalter kısa devre testi yapıldığında limitörlü daha kısa sürede devreyi kestiği ve tahribatın daha az olduğu görülür. Seperatör Ark Söndürme Hücresi Enerji altında çalışan şalterin devreyi kesmesi sırasında, hareketli kontak sabit kontaktan ayrılır. Akım kontaklar arasında hava üzerinden akmaya devam eder ve buna ark elektrik atlaması denir. Ark söndürme hücreleri de, oluşan bu arkı en kısa sürede parçalara ayırarak devre kesiciye zarar vermesini engeller. Bara Bakır, pirinç ve alüminyumdan imal edilen iletken parçalardır. Kesit alanları, akım taşıma kapasitesi ve kullanılan malzemenin özgül iletkenliğine göre hesaplanır. Sabit ve hareketli kontakların montajlandığı parçalara da sabit ve hareketli bara denir. Termik Bara Bi-metalin perçinlenerek aşırı akım durumunda ısıtıldığı parçadır. Termik baranın kesit alanı şalter içindeki diğer iletkenlere göre daha azdır. Bunun nedeni kesit alanını azaltarak o bölgede bir direnç noktası oluşturmaktır. Bu oluşan ısı etkisiyle bi-metalin devreye girmesini sağlamaktır. Terminal Şalterin faz ve nötr hat giriş-çıkışlarında kablo bağlantısının sağlandığı bölümlerdir. Test Trip Butonu Açma mekanizmasının çalışmasını kontrol etmek için kapak üzerinde bulunur. Test butonuna basıldığında perde devrilir. Bu da mekanizmayı tetikleyerek devre kesicinin kontaklarının ani olarak açılmasını sağlar. Açtırma Bobini Devre kesiciye açtırma kumandasını verir. Yardımcı Kontak Devre kesicinin açık veya kapalı konumuna göre elektriksel sinyalizasyonu beslemek için kullanılır. Uzatmalı Kurma Kolu Döner kol yardımıyla devre kesiciye pano kullanımlarında kapağı açmadan açma – kapama işlemini yaptırmak için kullanılır. Motor Mekanizması Kompakt şalterler ile yapılan bağlantı ile uzaktan açma – kapama yapmak için kullanılır. Düşük Gerilim Bobini Gerilim düşümü seviyesi %35 ile %70 arasında iken devre kesici perdesini tetikler. Böylece açtırma işlemini gerçekleştirir. Alarm Kontağı Devre kesicinin açma – kapama durumunu gösterecek uyarıyı sağlar. Şalter Özellikleri Bütün şalterlerin çalışması bakımından ortak özellikleri vardır. Bunların çeşitliliği, anma gerilimleri, anma akımları, şalter türlerine göre değişir. Şalter, bir arızayı algılamalıdır. Alçak gerilim kesicilerinde otomatik sigortalarda bunun için, kontaklar açılır ve akım kesilir. Büyük akımlı veya yüksek gerilimli kesicilerde, bir arıza akımı algılamak ve trip kesme mekanizmasını çalıştırmak için bir röle bulunur. Mandalı kilidi serbest bırakan trip bobini genel olarak ayrı bir güç kaynağından mesela bir aküden beslenir. Yüksek gerilim kesicilerinde akım transformatörü, koruma röleleri ve iç kontrol güç kaynağı bulunur. Bir arıza algılandıktan sonra kesici kontakları devre akımını keser. Mekaniksel depolanan enerji bunun için bazen yay yada sıkıştırılmış hava kullanılır, kontakları birbirinden ayırır. Otomatik sigortalar elle çalıştırılır. Büyük kesicilerde ise düzeneği harekete geçirmek için bobinler ve yayları enerjilendirmek için elektrik motoru bulunur. Akım kesildiği zaman, kıvılcım ark oluşur. Bu kıvılcım, kontrollü bir yöntemle soğutulmalı, söndürülmelidir. Bu durumda kontaklar arasındaki boşluk, devre gerilimine dayanıklı olur. Şalterlerde kıvılcımı söndürmek için ayrıca vakum, hava, yalıtkan gaz, trafo yağı da kullanılır. Arıza durumu algılandığı zaman, kesilen devrenin gücünü tekrar sağlamak için kontaklar tekrar kapanmalıdır. Firmalar tarafından çok çeşitli ebatlarda şalter imalatı yapılmaktadır. Şalter fiyatları da boyutları, markası ve özelliklerine göre farklılık göstermektedir. Şalter Trip Nedir? Şalterin termik yada manyetik olarak devreyi açma işlemini yapmasına tripleme denir. Bu tripleme süresi koruma cinsine göre değişir. Tripleme koruma röleleri vasıtası ile olur. Örneğin, kısa devre korumaları için sıfır olan tripleme süresi; ters akım, aşırı akım korumaları için 5-20 saniye gecikmeli olabilir. Şalter triplenerek devreyi açtıktan sonra yeniden kurulması için trip kilit düzeneği de vardır. Trip kilidin vazifesi arıza giderilmeden yeniden şalterin kapatılmaması için kullanılır. Arıza giderildiğinde reset düğmesine basılır. Şalter tekrar kurularak çalışır duruma getirilir. Enerji nakil hatları gibi elektrik devreleri veya ev tesisatı gibi küçük devrelerde koruma değerleri küçülen şalterler kullanılır. Büyük enerjili devrelerde şalter açıp kapama işlemi hassas bir biçimde yapılır. Şalter kontaklarının açma yada kapama sırasında aşırı elektrik akım atlamasından dolayı erime olabilir. Bunun için elektrik devre yükünün az olması önemlidir. Şalterler kullanıldığı yerlere göre değişir. En basit şalter manuel elle olarak çalışan mekanik bıçaklı şalterdir. Bu şalter devreyi açan bakır lamadan meydana gelir. Bıçaklı şalterlerin devreyi açıp kapatan orijinal şekline paket şalter denir. Enversöz şalterler elektrik enerjisini seçimli olarak iki ayrı devreyi besleyebilirler. Bunlar mekanik ve otomatik olarak kurulabilir. Şalterler otomatik olarak gruplandırılan güç tevzi tablolarındaki termik manyetik şalterlerdir. tmş şalter. Kontaktörler röle ile şalter arası devre açıp kapayıcı elektrik aletidir. Şalterlerin yüksek voltaj hatlarında kullanılmalarına disjonktör denir. BENZER KONULAR Şalter Çeşitleri Pako Şalter Duruk Şalter Termik-Manyetik Şalter Motor Koruma Şalterleri W Otomat Nedir? Çeşitleri W Otomat Anahtarlı otomatik sigorta. Otomatik sigorta, elektrik tesisatlarının en çok kullanılan elemanlarından biridir. Elektrik sigortaları dar yapılı olduklarından az yer kaplarlar. Bu yüzden günümüzde en çok kullanılan sigorta çeşitlerinden bir tanesi W otomat sigortadır. W Otomat Yapısı Çalıştırma veye durdurma anahtarı Kısa devre açma bobini Termik şalter Kontaklar Ark söndürücüleri Giriş ucunun bağlandığı klemens Çıkış ucunun bağlandığı klemens Otomatı raya monte eden yaylı tırnak W otomat kutusu W otomat Otomat firmaları tarafından üretilen w otomatlar az yer kaplamalarının yanı sıra, kullanışlı, dekoratif ve montajı kolaydır. Manuel şekilde kumanda edilerek şebekeye bağlanır. Tırnakları ile özel rayları üzerine monte edildiği gibi vidalanarak ta monte edilme olanağı vardır. W otomatlar arıza anında elektrik devresini hem termik hem de manyetik olarak açar. Devreyi açarken anahtar aşağıya düşer, tekrar çalıştırmak istediğimizde anahtarı yukarıya kaldırmamız gerekir. W otomatlarının benzerlerine göre mekanik ömürleri çok yüksektir. Yaklaşık olarak 20. 000 defa mekanik veya elektrik olarak açılıp kapatılabilir. Aşırı yüklemelerde termik şalter gecikmeli olarak açılır. Kısa devrelerde ise bobin yardımı ile manyetik olarak gecikmesiz açarlar. Birçok binalar da otomatik sigortalar kullanılmaktadır. Binaların kat dağıtım W otomat kutusu, dekoratif görünüşleri ile, özellikle evler, bürolar ve benzeri yerlerde montajı yapılır. Bu otomatların özelliği ani akım önlemesi bulunmasıdır. Isınma durumlarında veya akım değişim durumunda anahtarı kapanmaktadır. Bu şekilde manuel olarak tekrar açılabilir. W Otomat Çeşitleri Otomatik sigortalar L B ve G C D tipi olmak üzere üretilirler. LB tipi sigortalar, aydınlatma ve priz tesislerinde kullanılır. G C tipi sigortalar ise motor koruma devrelerinde kullanılır. L B-Tipi Gecikmesiz Ani açmalı elektrik sigortalarıdır. Daha çok aydınlatma devrelerinde kullanılır. G C-Tipi Gecikmeli açmalı sigortadır. Daha çok motor devrelerinde kullanılır. Demeraji tolere etmek için D Tipi Ağır sanayi koşullarında mesela kaynak makinası , D tipi W – Otomatlar tercih edilmektedir. Bunların manyetik açma sınırları 10-14. In gibi büyük bir değerde kısa devre esnasında 100 milisaniyeden az bir zamanda devreyi açabilir. Şebeke dalgalanmalarının olmadığı, düşük güçlü floresan lambalarında B tipi kullanılır. Daha çok deşarj lambasının sodyum, civa buharlı vs olduğu aydınlatma linyelerin de C tipi W – Otomat kullanılmaktadır. W – Otomatların BS EN 60898 e göre, kısa devre açma değerleri maksimum t=100 milisaniye için; B-Tipi 3-5 .In C-Tipi 5-10.In D-Tipi 10-14.In NH bıçaklı sigorta yerine W otomat takılmaz. NH bıçaklı sigortaların kısa devre kesme kapasitesi 100 kA değerindedir. W otomatların kısa devre kesme kapasitesi ise 3kA – 6kA -10kA gibi çok küçük değerlerdedir. Jeneratör veya trafo enerji kaynağına yakın noktalarda kısa devre akımı yüksektir. Olabilecek kısa devre durumunda W otomat açmadan zarar görür. Bundan dolayı kesinlikle kısa devre hesabı yapılmalıdır. K Otomat Görüşünü normal otomattan farklıdır. K otomat üç kutuplu bir bölüme ayrılır ve kullanışlıdır. K otomat sigorta genellikle trifaze sigorta kullanımı için tercih edilir. Oysa W otomat monofaze sigortalar için tercih edilir. K otomat sigorta N Otomat Genellikle yavaş karakterli ve fazla anahtarlı sigorta sistemlerinde tercih edilmektedir. N otomat, ayrıca bir fazlı anahtar sistemi ile çalışmaktadır. Fiyatları diğer otomat sigortalarla aynıdır. N otomat sigorta Z Otomat Hassas elektronik devreler, limit switch uygulamaları, sensör devrelerinin korumasında kullanılır. Anahtarlı Otomatik Sigorta Sigorta tercih edilirken, önemli olan korucu sistemdir. Anahtarlı otomatik sigorta kabloları ve iletken yerlerini aşırı akıma karşı korur. Ya da kısa devreye karşı koruma görevi üstlenir. Kullanılan iletken kesitlerin aşırı ısınması sonucu çevreye yangın durumunun önüne geçmektedir. Otomat Sigorta Fiyatları Kullanılan sigorta türüne göre fiyat değişmektedir. Otomat sigorta fiyatları, boyutuna ve w gücüne göre değişmektedir. W otomat markaları; Schneider w otomat, Siemens w otomat, Renova w otomat, Bravo w otomat vb gibi. Bobin, üzerinden akım geçtiğinde manyetik alan içinde enerji depolayan bir devre elemanıdır. Bobinler ya da diğer bir adlandırma şekli ile indüktörler iki terminalli pasif bir elektronik bileşendir. En basit haliyle bobinler, bir çekirdeğin veya makaranın etrafında sarılı yalıtımlı iletken bir telden oluşur. Bobin, üzerinden akım geçtiğinde manyetik alan içinde enerji depolayan bir devre elemanıdır. Bobinler ya da diğer bir adlandırma şekli ile indüktörler iki terminalli pasif bir elektronik bileşendir. Bobinler kısaca “L” harfi ile temsil edilir. En basit haliyle bobinler, bir çekirdeğin veya makaranın etrafında sarılı yalıtımlı iletken bir telden oluşur. İletkenin, makara üzerinde tam bir turuna bir spir ya da sarım denir. İndüktörler, indüktans özelliğine sahip olan telden yapılır yani indüktörler akımın akmasına karşı gelir. İndüktans birimi Henry H’ değerini spir sayısı, çekirdeğin cinsi, iletken kesiti, bobinin halka veya çubuk şeklinde olması ve çapı da etkiler. Kullanılan çekirdeğin cinsi dielektrik malzemeler olarak bilinen ahşap, cam, plastik gibi malzemelerden seçildiği takdirde bobin üzerinden akım geçtiğinde oluşan manyetik alanın etkisi düşük olacaktır. Çekirdeğin cinsi ferromanyetik bir malzemeden yapılırsa manyetik alanın etkisi artacaktır. Bobinlerin birçok farklı türü vardır. Bunlardan ilki hava çekirdekli bobinlerdir. Hava çekirdekli bobinler ferromanyetik malzemeden yapılmış bir çekirdek kullanmayan bobinlerdir. Bu bobinler plastik, seramik veya diğer manyetik olmayan formlara sarılmış bobinleri ve ayrıca sarımların içinde çekirdek bulunmayıp sadece hava olan bobinleri belirtir. Hava çekirdekli bobinler, ferromanyetik çekirdekli bobinlere göre daha düşük indüktansa sahiplerdir. Hava çekirdekli bobinler sıklıkla yüksek frekanslarda kullanılırlar çünkü ferromanyetik çekirdekte meydana gelen, çekirdek kayıpları olarak adlandırılan ve frekansla artan enerji kayıpları içermezler. Diğer bir türü ise ferromanyetik çekirdekli bobinlerdir. Ferromanyetik çekirdekli veya demir çekirdekli bobinler indüktansı arttırmak için ferromanyetik malzemelerden yapılmış manyetik bir çekirdek kullanır. Bobinler, geçici olarak manyetik alan içinde topladığı enerjiyi daha sonra tekrar devreye bırakarak akım dalgalanmalarını ve yükselmelerini yavaşlatır. Bobine alternatif akım uygulandığında iki durum gözlenir. İlk olarak alternatif akımın değeri başlangıçtan maksimuma doğru giderken bobin üzerinde oluşan farklı yönlerdeki manyetik alanın etkisiyle bobin bu akımın artışını azaltmaya çalışır. Diğer bir etki ise oluşan maksimum akım tekrar sıfır değerine düşerken bobin bu sefer tam tersi etkiyle akımın azalmasını yavaşlatır. Doğru akımda ise bobinler herhangi bir iletken tel gibi davranış gösterirler. Bobinler, analog devrelerde, kablosuz iletişim devrelerinde ve sinyal işlemede yaygın olarak kullanılırlar. Bobinler seri halinde veya bir kondansatöre paralel bağlanarak istenmeyen sinyallere karşı filtre sağlar. Bilgisayarlar ve çevre birimleri de dahil olmak üzere her tür elektronik ekipmanın güç kaynaklarında bobinler kullanılır. Seri bağlı bobinlerin devreye bağlanması ve eşdeğer indüktans değerinin hesaplanması aşağıdaki gibidir. Paralel bağlı bobinlerin devreye bağlanması ve eşdeğer indüktans değerinin hesaplanması ise aşağıdaki gibidir. Şalter Nedir? Ne Zaman Devreye Girer? Devre kesici olarak da bilinen şalterlerin, en önemli fonksiyonu devreyi açma-kapama işlemlerinin yanı sıra, olası kısa devre ve aşırı yük durumlarında koruma sağlamak amacıyla anahtarlama yapmasıdır. Şalterler yapılarına, çalışma ortamlarına, gerilimlerine ve akım büyüklüklerine göre çeşitlilik gösterir. Kompakt şalterler, akım şiddetine dayalı manyetik koruma ve ısıya bağlı olarak termik koruma sağlar. Termik-manyetik devre kesicilerin kullanılmasındaki amaç, termik koruma ile kablonun aşırı akım taşımasını engellemek ve manyetik koruma ile kısa devrelerden sistemi korumaktır. Şalter Nasıl Çalışır? Termik koruma, adından da anlaşılacağı gibi ısı artışına karşı devreyi koruma sistemidir. Şalterlerin nominal akımın üzerinde In ila In uzun süreli 5-120 dk çalışmaları istenmez. Bu koruma sisteminde bi-metal adı verilen ısıl genleşme katsayıları farklı olan iki metalin preslenerek bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş metal çifti kullanılır. Aşırı akım sonucu ısının artması durumunda bi-metal genleşmeye başlar, ısıl genleşme katsayısı daha büyük olan metal diğerinin üzerine doğru yay gibi bükülerek bir sehim meydana getirir. Bu sehimle bi-metal perdeye temas ederek sistemi tetikler ve kontaklar birbirinden ayrılır. Böylelikle şalter elektriği keserek sistemi korumuş olur. Manyetik koruma, kısa devre anında oluşan tahribatı en aza indirmek için kontakları hızlıca açarak kontaklar arasında oluşan arkı en kısa sürede kesme üzerine kurulmuş bir koruma sistemidir. Bu sebeple ani açtırma yapabilen elektromanyetik bobin sistemleri kullanılmaktadır. Manyetik korumanın çalışma prensibi özetle şu şekildedir Kısa devre durumunda yüksek akım manyetik çekirdek üzerinde indüklenme meydana getirir, oluşan manyetik kuvvet yay kuvvetini yendiğinde perdeyi hareket ettirerek şalteri trip konumuna getirir ve kontaklar açılarak devre kesilmiş olur. Kontaklar açılırken iki iletken uç arasındaki madde iyonize olarak bir yanma meydana getirir, buna da ark denir. Arkın sıcaklığı gibi çok yüksek değerlere anlık olarak ulaşabilir, bu da şaltere ciddi zararlar verebilmektedir. Arkın etrafında oluşan manyetik alan nedeniyle ark seperatörlere doğru itilir. Böylece arkın boyu uzayarak incelir ve seperatör plakaları arasında bölünerek kopar. Seperatörlerin yan duvarlarında kullanılan malzemenin özelliğinden dolayı arkın oluşturduğu yüksek sıcaklık sonucu bir gaz çıkışı olur. Bu gazın, da arkın söndürülmesinde önemli bir etkisi vardır. Elektronik açtırma üniteli devre kesicilerde aşırı yük ve kısa devre korumaları elektronik açtırma üniteleriyle gerçekleşir. Bu açtırma üniteleri; içinden bara veya akım taşıyan kablo geçirilmiş bir akım trafosu, elektronik devre kartı ve açtırma bobininden oluşur. Aşırı akım veya kısa devre anında baradan geçen akım, trafo üzerinde sekonder bir akım meydana getirir. Bu sekonder akım elektronik devre kartına iletilir ve devre kartı tarafından uyarılan açtırma bobini perdeyi hareket ettirerek mekanizmayı tetikler ve kontaklar birbirinden ayrılarak devre kesilmiş olur. Elektronik devre kesicilerin kısa devre durumlarında daha hızlı algılama ve reaksiyon göstermeleri sebebiyle kesme kapasiteleri yüksektir. Anma ve ani açma akımı ayar sahaları termik-manyetik şalterlere göre çok daha geniştir. Kaçak akım korumalı devre kesiciler ile toprak kaçak akımlarına karşı yapılan korumada kaçak akım kaçak akım algılama rölesi, toroidal akım trafosu kombinasyonu ile algılanıp uyumlu açtırma bobini ile devre kesiciler kumanda edilerek sağlanan koruma kaçak akım korumalı devre kesiciler ile kompakt bir çözüm olarak sağlanabilir. Şalter Parçaları Nelerdir? Gövde ve Kapak Kurma Kolu Kontaklar Perde Bi-metal Limitör Seperatör Ark Söndürme Hücresi Bara Termik bara Terminal Test butonu Açtırma Bobini Aksesuar Yardımcı Kontak Aksesuar Uzatmalı Kurma Kolu Aksesuar Motor Mekanizması Aksesuar Düşük Gerilim Bobini Aksesuar Alarm Kontağı Aksesuar Gövde ve Kapak Gövde ve kapak malzemesi olarak cam elyaflı polyester reçinesi BMC kullanılır. Bu malzeme, günümüzde elektriksel ve mekanik değerlerinin yüksek olması nedeniyle tercih edilmekte ve 160 °C’lik sıcaklığa sürekli olarak dayanabilmektedir. Kurma Kolu Devre Kesicinin konumunu gösteren 3 pozisyon mevcuttur Kurma kolu ON pozisyonunda iken devre kesicinin kontakları kapalı pozisyondadır ve devre kesici üzerinden akım geçmektedir. Kurma kolu OFF pozisyonunda iken devre kesicinin kontakları açık pozisyondadır ve devre kesiciden akım geçmemektedir. Kurma kolu orta pozisyonda TRIP iken devre kesici herhangi bir arızadan dolayı veya uzaktan açtırma bobinine sinyal göndermek suretiyle açmıştır. Bu durumda devre kesiciyi yeniden işletmeye almak için önce kurma kolunu OFF pozisyonunda aşağı doğru bastırılır ve “klik” sesini duyulur. Daha sonra kurma kolunu yukarı ON pozisyonuna doğru hareket ettirerek devre kesici kapatılır. Kontaklar Kontaklarda kullanılacak olan malzeme akımın değerine göre belirlenmektedir. Devre kesicilerde genellikle gümüş, grafit, nikel, volfram alaşımlı kontaklar kullanılır. 2 tip kontak yapısı vardır Sabit Kontak Sabit bara üzerinde bulunan kontaktır. Yüzey formu genellikle düz olan sabit kontaklar genellikle hareketli kontağa göre daha yumuşak malzemeden imal edilmektedirler. Yumuşaklığı gümüş-grafit alaşımları ile sağlanmaktadır. Hareketli Kontak Hareketli bara üzerinde bulunan kontaktır. Genellikle şekli bombeli ve sabit kontağa göre daha sert yapıdadır. Bunun sebebi sabit kontak üzerinde iz yaparak temas yüzeyini artırmaktır. Sertliği gümüş-wolfram alaşımları ile sağlanmaktadır. Perde Şalter mekanizmaları, mekanizma tekniğindeki Toggle Mekanizması ile çalışır. Şalterlerdeki bu mekanizma perdenin küçük bir kuvvet ile hareket ettirilmesi sonucunda büyük yay kuvvetlerini devreye sokarak şalterin kontakları açması ile devreyi kesmesi prensibiyle çalışır. Bu sebeple perde şalterin açma yapması için anahtar görevi görmektedir. Termik, manyetik, düşük gerilim bobini, açtırma bobini gibi şalteri açtırıcı mekanizmaların tamamı perdeyi hareket ettirerek açtırma mekanizmasını tetikler. Bi-metal Bi-metal, ısı karşısında uzama katsayıları farklı olan plaka halindeki iki metalin birleştirilmesiyle oluşan bir malzemedir. Devre kesicinin içinden geçen akım termik barada bu malzemeyi ısıtmaktadır. Bu ısının etkisiyle, bi-metaldeki genleşme katsayısı yüksek olan metal, genleşme katsayısı düşük olan kısım üzerine doğru eğilir. Kesici içinden geçen akım arttığında termik barada oluşan ısı da arttığı için bi-metal daha fazla ısınır ve daha çok eğilir. Sonrasında perdeyi hareket ettirir ve açtırma mekanizmasını tetikleyerek kesicinin açmasını sağlar. Limitör Birbirine paralel ve ters yönde akım taşıyan iki iletken arasında manyetik bir itme kuvveti meydana gelmektedir bu sebeple şalter sabit barası U formunda yapılarak akımın yönü değiştirilir ve sabit bara ile hareketli baranın kısa devre anında birbirini itmesi ve kontakları hızlıca ayırması sağlanır. Kısa devre esnasında her geçen saniye enerji birikimi artacağından E= şalterdeki tahribat da artacaktır bu sebeple kontakların mümkün olduğunca hızlı bir şekilde ayrılması istenir. Kısa devre anında limitör, birbirini tetikleme prensibine göre çalışan ve bu sebeple ataletsel olarak daha yavaş kalan kurma mekanizmasına göre daha kısa sürede kontakları ayırmaktadır. Bu nedenle aynı fiziksel özelliklere sahip limitörlü ve limitörsüz iki şalter kısa devre testine tabi tutulduğunda limitörlü olanın daha kısa sürede devreyi kestiği ve daha az tahribata maruz kaldığı görülmektedir. Seperatör Ark Söndürme Hücresi Enerji altında çalışan şalterin devreyi kesmesi esnasında, hareketli kontak sabit kontaktan ayrılırken akım kontaklar arasında hava üzerinden akmaya devam eder ve buna ark elektrik atlaması adı verilir. Ark söndürme hücreleri de, oluşan bu arkı en kısa sürede parçalara ayırarak devre kesiciye zarar vermesini engeller. Bara Genellikle bakır, pirinç ve alüminyumdan imal edilen şalterlerin iletken parçalarıdır. Kesit alanları, akım taşıma kapasitesi ve kullanılan malzemenin özgül iletkenliği göz önünde bulundurularak hesaplanır. Sabit kontak ve hareketli kontakların montajlandığı parçalara da sırasıyla sabit bara ve hareketli bara adı verilir. Termik Bara Bi-metalin perçinlenerek aşırı akım durumunda ısıtıldığı parçadır. Termik baranın kesit alanı şalter içindeki diğer iletkenlere göre daha azdır. Bunun sebebi kesit alanınını azaltarak o bölgede bir direnç noktası oluşturmak ve oluşan ısı etkisiyle bi-metalin devreye girmesini sağlamaktır. Terminal Şalterin faz ve nötr hat giriş-çıkışlarında kablo bağlantısının sağlandığı bölümlerdir. Test Trip Butonu Açma mekanizmasının çalışmasını kontrol etmek amacıyla kapak üzerinde bulunan butondur. Test butonuna basıldığında perde devrilir, bu da mekanizmayı tetikleyerek devre kesicinin kontaklarının ani olarak açılmasını sağlar. Açtırma Bobini Aksesuar olarak Devre kesiciye açtırma kumandasını verir. Yardımcı Kontak Aksesuar olarak Devre kesicinin açık ya da kapalı konumuna göre elektriksel sinyalizasyonu beslemek için kullanılır. Uzatmalı Kurma Kolu Aksesuar olarak Döner kol yardımıyla devre kesiciye pano kullanımlarında kapağı açmadan açma – kapama işlemini yaptırmak için kullanılır. Motor Mekanizması Aksesuar olarak Kompakt şalterler ile yapılan bağlantı ile uzaktan açma – kapama yapmak için kullanılır. Düşük Gerilim Bobini Aksesuar olarak Gerilim düşümü seviyesi %35 ile %70 arasında iken devre kesici perdesini tetikleyerek açtırma işlemini gerçekleştirir. Alarm Kontağı Aksesuar olarak Devre kesicinin açma – kapama durumunu gösterecek uyarıyı sağlar. Bobinler, silindir bir nüve üzerine sarılan dışı izole bakır tellerden oluşur. L harfi ile ifade edilir. Birimi Henry dir. Bobin bir iletken üzerinden geçen akımı manyetik alan çizgilerine çevirerek yapısal olarak enerji dönüşümünü durumda manyetik bir cismin manyetik alan çizgileri bobini kesecek şekilde hareketlendirilirse bobin üzerinde akım oluşan akım en temel akımdır. Bobine Alternatif AkımAC uygulandığında bobinin etrafında manyetik alan meydana gelir. Bobinler Doğru Akıma DC direnç göstermezken , AC akıma karşı direnç gösterir. Bobinlerin Kullanım Alanları Doğru akımda bobinler; TV devreleri, anten yükselteçleri, radyo devreleri ve besleme kaynaklarında kullanılır. Alternatif akımda bobinler; transformatörlerde, generatörlerde, motorlarda kullanılır. Başlıca Bobin Çeşitleri Yüksek endüktanslı şok bobini Güç Kaynağı şok bobini Şiltli ses frekanslı şok bobini Toroid Demir çekirdekli bobin Ayarlı hava nüveli bobin Ayarlı demir nüveli bobin Ayarlı ferritsıkıştırılmış demir tozu nüveli bobin Sabit hava nüveli bobin

açtırma bobini ne işe yarar